Pantun

BIMBINGAN BERKARYA - PANTUN


PENGENALAN

Za'ba dalam bukunya Ilmu Mengarang Melayu menjelaskan, "Perkataan pantun itu pada mulanya dipakai orang dengan makna seperti atau umpama." Ada pendapat mengatakan perkataan pantun adalah daripada bahasa Minangkabau iaitupanuntun yang bermaksud pembimbing/penasihat yang berasaskan sastera lisan dalam pengucapan pepatah dan petitih yang popular dalam masyarakat tersebut.

Sehingga hari ini, pantun sering digunakan dalam upacara peminangan dan perkahwinan atau sebagai pembuka atau penutup bicara dalam majlis-majlis rasmi. Umumnya terdapat dua jenis utama pantun iaitu pantun berkait dan pantun tidak berkait.

Bilangan baris dalam setiap rangkap pantun dikenali sebagai kerat. Lima bentuk utama pantun ialah pantun dua kerat, pantun empat kerat, pantun enam kerat, pantun lapan kerat dan pantun dua belas kerat. Pantun yang popular digunakan ialah pantun dua kerat dan empat kerat.

Setiap pantun mesti mempunyai pembayang dan maksud pantun. Pembayang dalam setiap rangkap adalah separuh pertama daripada keseluruhan jumlah baris dalam rangkap berkenaan. Separuh kedua dalam setiap rangkap pantun pula ialah maksud atau isi pantun.

Antara ciri-ciri lain yang ada dalam sebuah pantun ialah pembayangnya mempunyai hubungan yang rapat dengan alam dan persekitaran yang rapat dengan pengucapnya seperti yang terdapat dalam contoh pantun dua kerat berikut:

                         Sebab pulut santan terasa, Sebab mulut badan binasa.

Rima pantun yang baik berakhir dengan ab,ab bagi pantun empat kerat dan a,a bagi pantun dua kerat. Selain daripada pembayang, maksud dan rima, pantun juga terikat dengan hukum suku katanya. Bagi pantun Melayu, suku kata untuk setiap baris ialah antara lapan hingga dua belas suku kata sahaja.

Melalui bentuknya yang kemas dan padat, pantun berjaya menjadi alat yang penting untuk menghibur, memberi nasihat, menduga akal, meluahkan perasaan dan menyedapkan cakap. Pantun turut berfungsi sebagai media untuk menyampaikan hasrat yang seni atau rahsia yang tersembunyi melalui penyampaian yang berkias.

KANDUNGAN PANTUN MELAYU

Pembayang atau sampiran

Pembayang terletak pada bahagian setengah pertama setiap rangkap pantun. Pembayang memainkan peranan untuk memberi persamaan bunyi/rima kepada maksud. Pembayang pada baris pertama hendaklah ada hubung kait dengan pembayang pada baris berikutnya dalam setiap rangkap pantun.

Maksud atau isi

Maksud atau isi terdapat dalam setengah bahagian kedua dalam setiap rangkap pantun. Pada bahagian inilah tersurat dan tersiratnya apa yang hendak disampaikan dalam pantun tersebut(tema).

Perkataan

Pantun biasanya mengandungi empat atau tiga patah perkataan pada tiap-tiap baris. Pantun yang baik memaparkan bilangan perkataan pada tiap-tiap baris yang sama bilangannya.

Suku kata

Tiap-tiap patah perkataan terdiri daripada tiga atau empat suku kata. Dalam tiap-tiap baris pula hendaklah mengandungi antara lapan hingga dua belas suku kata. Pantun yang baik mengandungi jumlah suku kata yang sama banyak.

Rima atau bunyi

Rima ialah bunyi yang sama pada bahagian tengah atau akhir pada tiap-tiap baris pantun. Rima yang baik mempunyai bunyi yang sama dalam setiap rangkap pantun. Rima pada baris pertama pembayang mestilah sama dengan rima baris pertama maksud dan begitulah seterusnya Rima pantun yang terbaik ialah a,b,a,b dan ada juga berima a,a,a,a.

Pantun di bawah mengandungi 4 patah perkataan dan 9 suku kata setiap baris.Contoh pantun yang baik :

Ba/ik/ ber/galas/ ba/ik/ ti/dak/,
Bu/li/-bu/li/ ber/ta/li/ be/nang/,
Ba/ik/ ber/ba/tas/ ba/ik/ ti/dak/,
A/sal/ bu/di/ sa/ma/ di/ke/nang/.


CIRI-CIRI PANTUN YANG BAIK

Pantun yang baik ialah pantun empat kerat yang mempunyai ciri-ciri berikut:

• mengandungi 4 kerat/baris
• jumlah perkataan dalam sebaris antara 4-5 patah perkataan
• jumlah suku kata sebaris antara 8-12 suku kata
• ada hubungan antara pembayang (2 baris di atas) dan maksud (2 baris di bawah)
• bunyi rima akhir seuntai pantun itu mestilah sama- a,b,a,b .
• bahasa yang halus, penuh kiasan dan sindiran serta banyak menggunakan unsur alam.
• maksud isinya sarat dengan pengajaran, moral dan falsafah hidup
• sarat dengan ciri-ciri tradisional-penggunaan rangkap, ada pembayang dan maksud, mempunyai nilai hidup masyarakat yang menggambarkan perspektif masyarakat yang melahir dan menggunakannya.

Untuk mengetahui lebih lanjut mengenai Panduan Penulisan Pantun, sila klik disini.

Sumber rujukan: Dewan Bahasa & Pustaka
http://www.dbp.gov.my/lamandbp/main.php?Content=vertsections&SubVertSectionID=826&VertSectionID=25&CurLocation=208&IID&Page=1

PANTUN DALAM KSSR

1. —Pantun merupakan bentuk puisi tradisi lisan masyarakat Melayu. 
2. Pantun menggambarkan atau merupakan refleksi minda, sosial, budaya dan kemasyarakat Melayu lama.
3. Pantun adalah puisi berangkap.

—      Ada beberapa jenis pantun: pantun dua rangkap, empat rangkap, enam rangkap dan lapan rangkap.

—i.    Aktiviti dirancang supaya menepati  objektif pengajaran Bahasa Malaysia.

ii.   Pantun sebagai medium untuk memperkemban bakat seni yang ada dalam diri murid- beri peluang kepada semua murid yang terlibat dalam aktiviti berpantun.

  iii.  Pilih pantun yang mudah.

  iv.  Guru membimbing murid mencipta  pantun.

  V.Guru  pilih pantun yang mempunyai maksud yang senang diingat, diucap dan mempunyai makna khusus.

VI.Guru bimbing murid mengujar dan mengucapkan pantun dengan sebutan yang jelas  dan intonasi  yang betul.

VII.Pantun diajar secara didik hibur supaya murid minat mempelajari bahasa Malaysia.

CONTOH PANTUN TAHUN. 1 KSSR

Singgah di gerai bersama Amar,

  Jagalah sungai jangan tercemar.

Subur bercambah daun semalu,

  Kutip sampah janganlah malu.

Tanam sirih waktu petang,

  Sungai bersih cantik dipandang.

Tumbuh di sawah pohon ara,

  Sungai indah hati gembira.

Dicelah batu ikan kelisa,

  Bantu-membantu hidup selesa,

Sumber: En.razali hj.mohd shukor & En.azmi jali